AS AVENTURAS DE IF E O

Nun lugar da Ría de Ferrol naceron centos de parrochiñas nunha soa posta, xa que as sardiñas, cama case tódolos peixes, poñen milleiros de ovos, pois moitos de eles nunca chegan a dar o seu froito porque tamén son moitos os depredadores que os cobizan, e aínda cando son xoubas cativas, seguen a correr grandes riscos.

A nai de todas estas sardiñas da historia sabíao, polo que nunca se apartaba delas. Tíñaas recollidas nun burato que había entre unhas penas e non lles deixaba saír del, ata que fosen maiores.

-Non me cansarei de dicirvos que o mundo de fora é moi perigoso, por iso non quero que saiades da cova. Xa chegará o día en que teredes que buscala vida soas polo mundo adiante pero sempre con moito ollo. Tede en conta que a tranquilidade de aquí, fora non a encontraredes.

Estábaas educando como fan tolas mais e advertías dos riscos que terían de pasar cando xa tivesen idade para valerse por elas mesmas.

-Mirade, -dicíalles- hai homes que viven enriba da auga e andan a coller sardiñas cuns artes de pesca chamados xeitos e ademais ese mesmos seres producen porcalladas noxentas que contaminan as augas que vos poden matar, por iso, fuxide sempre das augas revoltas. Tamén hai paxaros coma as gaivotas e os martiños peixeiros, que nun descoido pódenvos engulir; en xeral, hai peixes mais grandes que se alimentan dos pequenos formando unha cadea de vida e morte, hai tamén plantas carnívoras que atrapan os mais inxenuos, correntes de auga que vos poden arrastrar o abismo. Nunca vos metades en liortas inútiles nin fagades valentías innecesarias aínda que vos chamen conainas pois o mais importante que posuídes e a vida e conservala é a primeira lei que tedes que aprender.

Éranche moi xoguetonas, pero unha sobresaía das demais. Chamábase O, a súa nai tiña que refreala a cotío, pois xa tentara saír da cova en varias ocasións.

-Nunca estades quedas, parece que tede lo formigo no coiro, e ti O, es a mais revoltosa de todas, contigo teño que estar ollo o can e ollo o prato. Voute ter que atar con cadeas, a ver si así podo facelo choio tranquila.

-Pois eu que percorrelo mundo. Ti nos tes contado moitas cousas del e a min paréceme fermoso. –Protestou chorosa-

-Cando se che meterá no miolo que aínda es moi cativa para encararte a il.

¡Veña, vai xogar cos teus irmáns e non sexas tarabela!.

A nai continuou co seu labor refunfuñando.

-!Ai que demo de filla, non quere mais que andar de xolda!.

Un bo día en que mamá sardiña estaba moi entretida facéndollelo xantar, O deslizouse suavemente as súas costas e saíu da cova.

¡Oh...! ¡Que fermoso mundo apareceu diante dos seus ollos!

Peixes de mil colores e de moi variado tamaño, uns que parecían xigantes o seu carón e outros moito mais pequenos que ela mesma, veu plantas que parecían ter vida, miñocas que por case tiñan un furado no fondo do chan, cucos apegados as penas,minchas que parecían levar a súa casa a costas, ourizos de afiadas espiñas, cangrexos que camiñaban ceacú, vieiras anacaradas, bois con unhas pinzas que tronzaban o que collían o seu alcance, zamburiñas de cunchas onduladas, medusas case transparentes que parecían interpretar una danza, ou sexa, toda unha infinita variedade de especies que no seu conxunto ofrecían un mundo terriblemente algareiro e multicolor que axiña engaiolou a nosa protagonista.

Chea de curiosidade infantil, todo o ollaba, todo o tocaba.

De súpeto, reparou en algo saía de entre unhas algas.Era un polbo.

-¿Qué é iso?. ¡Parece un espantallo desguedellado!. Non ten corpo, só cabeza e moitos brazos cubertos de ventosas que se apegan a todo.

-¡Meu Deus, atrapou un pequeno bocarte!

O asustouse e o seu instinto de conservación fixo que se escondera detrás de unhas penas, e a lía a furto, guipou como aquel terrible monstro, cos seis oito tentáculos abrazaba asfixiando a aquel inxenuo peixiño, que seguramente coma ela desobedecera a súa nai. Ollou como a pesares de o bocarte loitaba desesperadamente tratando de se soltar de aquel mortal abrazo, o polbo, moi lentamente introduciu na súa boca en forma de pico ata que o enguliu totalmente.

-¡Miña nai querida, que medo!. Mamá tiña razón, o mundo é moi fermoso pero tamén moi perigoso. Dende agora andarei con moito tento.

A pavor de O durou pouco, pois como era nova e con gañas de vivir, de contado esqueceu o suceso e de novo volveu libre nadando as súas anchas, xogueteando moi leda con todo o que rebulía o seu derredor.

Nestas, algo medio agachado entre a area do chan, chamou a súa atención e tocou.

-¡Aaaah...!.

Algo se remexeu, en un segundo o mar tornouse negro coma a noite mesma. Era un choco que o ser espertado de súpeto, puxo en marcha o seu mecanismo de defensa, isto é: A súa tinta negra que usa coma camuflase para esconderse dun posible inimigo.

-¡Non vexo nada, vou morrer, isto acabouse!. Gritaba O desesperada.

Para O, aquilo era o fin do mundo. Abraiada e sobrecollida, estivo queda ata que pouco a pouco as augas volveron a ser claras e cristalinas. O estaba a recibir outra nova aprendizaxe da vida.

Cun pouco mais de coidado seguiu explorando aquel mundo submarino que sentía seu, máis non por iso estaba disposto a consentirlle a ela, tódolos seus caprichos.

Pronto sentiu fame e, ¿qué comer si xa se atopaba moi lonxe da súa cova e a nai non podería alimentala?.

-¡Que fame teño! ¿Qué podo comer?. Xa non sei volver a miña casiña.

Sentiuse presa duna tremenda angustia e por primeira vez tivo morriña dos seus. Sen saber que facer púxose a cavilar de este xeito:

-¡Ai miña naiciña querida, que puidese estar o teu carón, encherte de bicos e dicirche canto te quero!. ¡Ai que puidese comer aínda que fora aquelas verciñas que ti adobabas e que eu nunca quixen probar!. ¡Ai meus irmanciños, que ben o pasábamos xuntos. Xamais debín afastarme de vos e agora, ¿qué podo facer, tan soia no mundo?.

Entre lamentos O sentíase desfalecer, pero coma tamén din que a fame agudiza o enxeño, deuse conta de que o seu derredor, pululaban milleiros de pequenos peixiños e outros moitos seres rarísimos, case microscópicos. (é o que compón o placton dos mares) e pensou que aquilo podería servirlle de alimento.

Empezou a dar dentadas a feito, pero sempre de bacío, pois tan pronto como tentaba acercarse, os microbios fuxían, máis como a súa fame ía en aumento, tamén as manobras que facía eran máis rápidas e astutas, ata que por fin a súa constancia tivo éxito.

Cando xa estivo farta, non son moito esforzo, botouse a descansar e pensou:

-¡Uf que difícil é a vida!

Despois de moitos atrancos nos que tivo que sortear multitude de perigos, cansazos, fames, padecementos e tamén alegrías percorrendo a súa ría natal, sen deixar de explorar un so recuncho, dende a desembocadura do río subía ata máis alá de Chanteiro, cegando nalgunha ocasión a mesma Marola. Nestas andanzas, topouse un bo día, cunha sardiña nova que se entretiña xuntado cunchiñas e poñéndoas unhas enriba das outras, formando deste xeito unha especie de torre. O parouse a mirala, pero non puído resistila tentación de tocar e...!Zas!. Derrubouse todo.

-¿Ti es parva ou?. ¿Quén che mandou meter onde non che chaman?

-Non entendes de nada, estaba a imitar unha torre que fixeron os homes que din que é a mais antiga do mundo e que lle chaman a Torre Hércules.

-Parva serala ti. Ademais nesta Ría que eu saiba ai uns castelos fermosos pero non torres das que ti me falas polo que deduzo que ti non es da ría de Ferrol.

-¿Ría de Ferrol?. ¿Quén cho dixo? Estas moi trabucada, esta aínda é a Ría de Ares, atopámonos entre Coitelada a punta do Segaño que pertencen a Ares.

-¿Así que de Ares, non?.Vaia por Deus, Oh

-¿Qué tes ti que dicir da Ría de Ares, eh?. Nacín preto das illas Mirandas e a moita honra, illas que vos non tedes na Ría de Ferrol.

-¿Illas?. Dirás pelouros, ¿Non si?. E xa postas a facer comparanzas xa me dirás onde tedes un castelo coma os de San Felipe ou a Palma.

Catelo de San Felipe --- -- - ----- --- ----- -- --- ---Castelo da Palma

-¡Vaia oh!. Esas cousa que fan os homes é coma si as fixera o demo, din que servían para facela guerra.Iso non ten ningún valor, as cousas naturais son as que contan. ¿Haberá cousa máis fermosa que as praias?.

Na vosa Río só tedes a de Cariño que son catro areas xogando as bolas, e coa area das nosas praias podemos facelo recheo da vosa Ría. Fíxate si non, nas praias de Chanteiro, Estacas, Gandarío, Ver, Cabanas, O Raso, etc.

Zona de Estacas- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -Praia do Raso(Ares)

-¡ Bo!. ¿E de que vos serven?. Hai xa moito tempo que os homes as invadiron e téñenas fedentas con toda crase de porcalladas.

-Iso diralo de envexa, pois tamén hai homes que coidan a natureza e andan a procura de que outros seres poidan vivir no seu entorno. Para que o saibas contareiche que nunha marea quedei varada na praia de Estacas e cando xa estaba a piques de morrer asfixiada, unha femia humana devolveume ó mar, salvándome a vida.

O recuando dixo con xenio:

_Xa non quero escoitar mais babexadas, así é que me vou, pero antes quero que lembres para sempre que a fermosura da Ría de Ferrol non ten parangón no Planeta.

O, continuo recuando sen decatarse que se metía pola boca duna nasa. Cando se atopou dentro, comezou nerviosamente a buscala saída, indo de un lado para outro sen encontrala.

A aresán ríase a gargallada da súa impetuosa veciña.

-Deixa de esgallarte de risa e axúdame a saír de aquí-

-Díxolle O, moi cabreada-.

-Iso pásache por roñona. Vouche sinalar a saída con axuda deste pau, ti non terás máis que seguilo.

_Cando xa estivo fora, O deulle a grazas sen moito convencemento e un pouco magoada polo cachondeo.

-Bo, imos esquecer as nosas teimas e sexamos amigas. Eu chámome If, e coma xa sabes, son aresá e teño ventásete mareas de idade. ¿E ti como te chamas?.

- Chámome O, e cama ti fai tamén ventásete mareas que nacín preto da Punta do Ratón, dentro da Ría de Ferrol.

Logo contáronse a súas trouleadas, facéndose tan amigas en pouco tempo que xa parecía que se coñecían de toda a vida. Xuntas percorreron ámbalas dúas Rías visitando moitos dos seus lugares como A Redonda, O Baño, Mugardos, A Graña, A Gándara, Neda, Subía, A Barca, Maniños, Fene, Ferrol, A Cabana, Lorbé, Sada, Pontedeume, Cabanas,Ares, Redes,Seselle, e moitos mais fermosos recunchos destas dúas incomparables rías.

Aprenderon a manterse xurdidas sobre da auga e de cando en cando daban saltiños para percibir todo o que podían o seu derredor, aínda que non tiñan folgos para manterse por moito tempo deste xeito, xa que elas respiraban por branquias e non por pulmóns coma os seres que ollaban en terra firme.

Unha marea en que as dúas amigas estaban xogueteando coma moitas outras veces, dando cangalleiras e viravoltas, fixaron a súa atención nun lumbrigante que coas súas pinzas arrastraba unha gran masa de comida que meteu nunha cova, e saír axiña de bacío.

-¿Qué terá ese lumbrigante no burato? –preguntou If-

-Non sei, -respondeu O, pode que sexa o seu almacén de comida.

-¿E se entramos a exploralo? –propuxo If-

-Eu non entro, está moi escuro e teño medo- dixo O-

-Ben, pois logo entrarei eu soa, pero ti vixía a entrada e se ves volver o lumbrigante, dásme un berro que sairei axiña.

Meu dito, meu feito. O apostouse na entrada, atenta e vixiante, mentres If metíase chea de roxelo e curiosidade.

O pouco, cegaron ata O uns magoantes berros de socorro.

If atopábase nun grave perigo. Sen pensalo máis meteuse na cova para axudar á súa amiga, pero cando xa estivo dentro veu que un mangallón de congro tiña a If colido polo rabo coa súa gran bocaza.

O arrancou axiña unha espiña dun orizo que alí había e a xeito de aguillón cravoulla repetidas veces sobre o lombo de aquel gran congro. Este, cabreado, comezou a dar rabulazos a eito e O tiña que facer verdadeiros saltos de trapecio para non ser esmagallada.

Unha e outra vez volvía a carga sen conseguir que o congro soltara a súa presa, ata que no medio daquela desigual loita, meteulle a espiña polo fociño, facéndolle estoupar nun tremendo estornudo que lanzou con forza, coma impulsadas por un cóete a If e O, fora da cova.

Coas bágoas nos ollos abrazáronse as dúas amigas. Graciñas miña amiga da alma –dixo If-, salváchesme a vida, se non fora pola túa valente axuda, nestes intres estará no bandullo dese fero peixe.

¿Quén ía pensar que o que facía o lumbrigante era levarlle comida a un congro?. Pero... ¿por qué? –Exclamaba IF-

O, relembrando dixo: -A miña nai entre as ensinanzas que me deu, dicía que os lumbrigantes alimentan ós congros con unha dobre función: primeiro, mentres lles levan comida teñen a protección do congro, e segundo, cando estean xa moi cebados e non poidan saír da cova, déixanos morrer de fame para logo ter unha boa despensa da que se irán servindo segundo as súas necesidades.

-Coma que mantén un porquiño no cortello-, comentou If.

As dúas amigas, ó dicir dos veciños, facían o oficio do demo, porque os tiñan amolados coas súas falcatrúas, trasnadas e mánganchas.

Iso é, tamén pasaban por ser nobres de corazón coma ninguén. Axudaban a quén necesitaba do seu valer e xamais escarnecían ás súas vítimas.

-imos gastarlle unha broma o baralloco que está enredando moi entretido-, propuxo O-.

-¡Baralloco!. ¡Baralloco!. ¡Fuxe axiña que aí ven o tabeirón e vaite papar!.

Sen deterse a pensalo, o baralloco dun brinco púxose a cuberto e despois de un tempo, saíu do curruncho esvaído inda polo susto.

-Sodes unhas trapelas e unhas cativas parrochas- dixo enfadado e pronunciando con rabia o de parrochas.

Pero xa se sabe, “a todo santo lle chega o seu día”, e aconteceu andando o tempo e cando mellor o estaban pasando, que un peixe bravo andaba facendo as veiras para devoralas, xa que para eles a sardiña resulta ser o mellor manxar.

O baralloco decatouse da súa intención e comezou a berrar:

-If, O!. ¡Fuxide que aí ven o golfiño!.

Pero elas, coma se nada, dicíalle unha a outra: -¡Que parvo ese baralloco!, quérenos facer picar coma il e nos xa vimos de volta de todo iso.

¡Meu Deus!, agora é certo. Non lles dou mais tempo que a meterse no primeiro burato que atoparon.

O golfiño, case trincándolles o rabo, meteu a cachola dentro da cova, máis a cova tiña dono, un polbo que ó ver o seu territorio invadido, tratou de defendelo, e precisamente primeiro do intruso máis grande.

Nun rápido movemento montouse no lombo do peixe bravo e co seu coiro aferrado polos tentáculos, tapou o burato por onde respiran estes mamíferos.

Coma se lle plantaran lume, o peixe bravo saíu de súpeto, esnaquizando no seu louco fuxir a chalana dun pescador que achou o seu paso.

E alá se foi co polbo a costas, dando uns terribles berros ata varar na praia, onde despois de algún tempo deixou de abanearse. O polbo xa tiña xantar.

-¡Que certo é que non ai inimigo pequeno! –Exclamou If.

-E que certo é tamén que as bromas sen medida poden traer choros, -reflexionou O-. Xa ves o que nos puído acontecer.

Dende aquel día, pódese dicir que se fixeron adultas o perder parte da súa inxenuidade e aínda que seguiron sendo alegres, vivaces e algareiras, non volveron a facer bromas que puideran mergullar ou poñer en perigo a vida de ninguén.

Pasando algunhas mareas máis chegou por fin o Día Universal dos Moradores dos Mares. Xa tiñamos noticias legadas pola tradición e mantidas ata hoxe polos nosos antigos, que nunha data sinalada de cada ano, reúnense nalgún lugar segredo dos océanos tódalas especies que habitan os mares e celebran unha gran Festa de homenaxe a Vida, na que ninguén ten medo de ninguén, é coma unha gran tregua da Natureza onde se detén a cadea da vida e os alimentos que alí se consumen son coma un “Maná” dispoñible unicamente para esa gran data.

Alí, atópanse irmáns con irmáns, pais e fillos, amigos e amigas. E comen e beben, bailan, cantan e deleitan en irmandade tódalas especies de esa gran día, ata o éxtases da felicidade.

As nosas amigas, despois de enfeitarse coquetonamente, puxéronse en camiño cara a o lugar que por instinto, saben que debe celebrase a gran Festa e na ruta fóronse atopando con outros moitos peixes que coma elas, dirixíanse ó lugar segredo, e ían, panchos, xurelos, xardas, muxes, fanecas, raias, pinos, arenques, chocos, calamares, bocartes, e tantos outros que sería interminable de contar, todos eles formando grandes bancos de peixes.

Polo fondo do mar ían os que non podían ir nadando, a algúns que non podían desprazarse por si mesmos, outros lles axudaban. Así ían osa mexillóns a o lombo das caricolas, os percebes nos dos patexos, os cucos no das nécoras. Outros , coma as ameixas, berberechos e navallas, ían avanzando a grandes brincos co seu único pé. As vieiras, zamburiñas e outros bivalvos parecidos, avanzaban abrindo e cerrando a súas cunchas impulsadas polo chorro de auga que soltaban.

De este xeito, todos poden chegar ata o lugar da Festa.

Na alborada do día sinalado chegaron If e O que xuntos con outros foron formando curros nos que a algareada e animación aumentaban conforme pasaba o tempo.

Mentres ían chegando a feixes e na espera de que dese comezo a Gran Festa, nos curros xa se cantaba, se bailaba e se contaban contos ou se dedicaban a toda clase de entretementos.

No de If e O, o barullo era enxordecedor e xa non se entendía ninguén, entón alguén propuxo:

-¿Por qué non facemos algo no poidamos participar todos?-

Fíxose un silencio en sinal de aprobación e adiantándose O dixo:

-¿Qué vos parece si vos fago un xogo de adiviñanzas?-

-¡Veña xa!, exclamaron algúns-

O, collendo unha capa que alguén tiña por alí, e sen que os demais se decataran da súa manobra, tapou a un dos peixes que había no grupo, logo levou ata o centro a un rodaballo, un bacallau, un lirio e una zarreta deixándoos na orden e que os sacara trouxo tamén o peixe tapado e dixo:

-Estes peixes están dispostos de tal xeito que polo nome da súa especia poderedes adiviñar a do que está tapado. O que crea sabelo que de un paso o fronte, e de viva voz, diga quén é e coma o adiviñou-.

Todos gardaron silencio cavilante. De súpeto, adiantándose un besugo dixo con moita fachenda:

-Eu sei que é- -Pois adiante, convidou O-

-É un atún, porque os que levan capa son da tuna e mesturando as súas letras fórmase a verba atún.

Por suposto nada diso tiña que ver co que O propoñía e tanto ela coma os demais , riron a besugada do besugo.

Logo de outro anaco adiantándose If dixo:

-Eu si creo sabelo.É unha robaliza, porque coa primeira sílaba de Rodaballo, Bacallau, Lirio e Zarreta, fórmase a verba ROBALIZA.

Os aplausos a If foron de sona e continuados coma premio ó seu maxín.

Continuando coas adiviñanzas unha maragota preguntou:

-¿En qué se parecen os calamares a os salmonetes?-

Despois de algún tempo e como ninguén saia a dar o seu parecido, a maragota informou:

-En que de calar mares, sae sal , ¡Monetes! -.

E así entre bromas e risas chegou a hora de xantar. Para daquela xa se atopaban alí tódalas expedicións, ata as chegadas dos confíns dos mares.

Nun momento dado, unha gran caricola co seu potente bacinazo foi a encargada de dar o sinal para que cada un ocupara o seu lugar. Fóronse acomodando derredor dunha gran rocha que facía a veces de mesa, sobre da cal, se atopaban os manxares e bebidas que se consumirían no banquete.

Unha balea ocupaba a presidencia en base a que era a mais vella de tódolos presentes e coma era costume levantouse para dirixirlles unha verbas. Fíxose un respectuoso silencio e a balea comezou:

-Douvos a benvida no nome de tódalas especies e da miñas propia, co desexo de que este Gran Día, así como chegou ata nos, dende o comezo da Vida sobre a Terra, siga perpetuándose de xeración en xeración, dando fe de que esa Vida continúa con tódalas especies existentes e da que todos nos formamos parte como eslavóns dunha gran cadea, na que ninguén é inimigo de ninguén, tan só deberemos seguilos pasos que a Natureza nos dispuxo. Isto é: Cada un de nos cumprirá os preceptos que a nai Natureza lle deseñou, tendo en conta de non romper ningún eslavón da cadea, pois entón a catástrofe sería total, e a Vida na Terra esmorecería e para acabar, tan só un último recordo: Ninguén deberá matar, tan só polo pracer de matar.

Todos aplaudiron en sinal de aprobación e sen mais dilación dispuxéronse a xantar.dispuxéronse

Gradualmente a medida que transcorría a comida, animábase a parola, saíndo a relucir toda clase de temas. O, que se atopaba preto duns conxéneres preguntou:

-¿E logo vos de onde sodes?-.

-Somos dunha fermosa ría galega chamada Ría de Ferrol-.

-Mirade por onde eu tamén son da Ría de Ferrol. ¿E de que parte da ría sodes?-.

-Todos nos formamos parte da mesma familia e nacidos na enseada de Noville. ¿E logo ti de quen ves sendo?- preguntou a que parecía sala nai de familia.

-Pois eu son filla de Uxía das Mareas e xa fai preto de vinte mares que non sei nada dela nin de meus imáns-.

-¡Non me digas que ti es a filla que tanto leva buscado a probe de Uxía! ¿Chamaraste O, non é así?

O abrindo moito os ollos todo o que puído facer foi un lixeiro asentimento.

-Mira por onde podervos atopar de novo, pois ela xunto cos teus irmáns encóntranse nalgún lugar desta mesa.

Desde ese intre, unha grande ansiedade apoderouse dela e o seu corazón comezou a latexar aceleradamente. Desacougada, púxose a percorrer a gran pedra na súa busca.

Por fin, nai e filla fronte a fronte.

Una nai que xa daba a súa filla irremediablemente perdida para sempre, e de súpeto alí, fronte dela.

Unha filla prodiga que reencontra a súa nai, e que sente, nese intre, que unha nai como a dela é o máis grande que se pode ter no mundo.

Nai e filla abrázanse en silencio, deixando correr polas súas facianas unhas bágoas de tenrura.

Todos xuntos, irmáns e amigos, reinician a Gran Festa ata finalizalo día.

Ó remate, co desexo de se atopar de novo para o vindeiro ano, dispóñense a volver cara os seus lugares de orixe.

If e O, xuntos cos seus pais e irmáns puxeron tamén rumbo as súas rías natais.